Inleiding

Lunteren is met haar ca. 12.500 inwoners naast Harskamp, Otterlo, Wekerom, De Valk, Hoog Baarlo, Ederveen en De Klomp één van de prachtige buitendorpen in de gemeente Ede. Sinds jaren zestig is er een Molukse woongemeenschap in Lunteren gevestigd. In 1959 kwam de Nederlandse overheid op advies van een Staatscommissie (Verwey Jonker) tot de conclusie dat het verblijf van de Molukkers, met een totaal aan 12.400 personen waarvan ruim 6000 ex KNIL-militairen en hun gezinnen in Nederland geen tijdelijke zaak was. Besloten werd om de woonoorden te sluiten en de Molukkers in woonwijken onder te brengen. Dat zou hun integratie bevorderen in Nederland.

  Ontstaan Molukse Wijk Lunteren

Door het besluit van de regering werd in Lunteren 59 woningen gebouwd in de Staatsliedenbuurt. In deze woningen van toen Rijksdomeinen werden Molukse gezinnen uit woonoord De Bruinhorst uit Ederveen en woonoord De Biezen uit Barneveld gehuisvest. Het kasteel de Bruinhorst in Ederveen werd in 1954 ingericht als woonoord voor 19 Molukse gezinnen. Achter het terrein van het kasteel werden twee barakken gebouwd. De Molukkers woonden ongeveer twaalf jaar achter de Bruinhorst. Het laatste gezin verhuisde in 1965 naar Lunteren. In Barneveld woonden veel Molukse gezinnen in woonoord De Biezen, één van grootste Molukse gemeenschappen van Nederland en de provincie Gelderland. De Molukse gezinnen vanuit woonoord De Biezen uit Barneveld verhuisden in de jaren zestig en zeventig schoksgewijs naar de woonwijken in Lunteren en Barneveld. Ongeveer 25 gezinnen verhuisden in 1964 en 1965 naar Lunteren.

Uiteindelijk werden de woningen van Rijksdomeinen in Lunteren in de jaren tachtig overgedragen aan toen de woningbouwcorporatie Centrale Woning Stichting (CWS) die later overging in de huidige woningbouwcorporatie Woonstede in Ede. De woningen werden tevens grondig gerenoveerd.

Hiervan profiteerden ook de 26 Nederlandse gezinnen die inmiddels samen met de 33 Molukse gezinnen de wijk bevolken. De Molukse wijk in Lunteren kent onder meer de volgende straatnamen: Groen van Prinsterer-straat, Van Hogendorpstraat, Van der Duyn van Maasdam- straat, Van Limburg van Stirumstraat, Bisschopweg en
Dr. A. Kuyperstraat.

 Het aantal Molukkers in Lunteren, Ede en omgeving telt anno 2016 ruim 250 huishoudens In 2009 telde de Molukse gemeenschap 191 personen in de leeftijdsgroep 50 – 75 jaar en ouder (bron, Stichting Ana Upu).

Exacte gegevens over het aantal Molukse ingezetenen in de gemeente Ede en Lunteren zijn er niet. Molukse ingezetenen worden niet apart geregistreerd. In de participatienota (2011) van de gemeente Ede is het aantal inwoners uit Indonesië 3.246. Dit is 2.98% van de Edese bevolkingspopulatie. Dit laatste is een zeer gevoelige kwestie voor de Molukse gemeenschap aangezien in deze gemeentelijke telling Molukkers ook zijn meegeteld. Het merendeel van de Molukkers rekenen zich, door de politieke verwikkelingen in voormalig Nederlands – Indië, niet tot Indonesiërs.

Stichting Ina Ama

Met de totstandkoming van de Molukse wijk in Lunteren bleek toen dat de behoefte onder de Molukse wijkbewoners aan een eigen ontmoetingsruimte groot was. Eind jaren zeventig vonden de eerste ontmoetingsactiviteiten plaats in een oud schoolgebouw, genaamd de Jacob Gazenbeekschool dat werd opgeknapt door toen werkzoekende Molukse jongeren.

In dit gebouw waren alle ontmoetingsactiviteiten van de Molukse gemeenschap in Lunteren en Ede samengebundeld. Onder andere werden veel emancipatieactiviteiten gehouden voor de jongeren, ouderen en werkzoekende Molukkers. Deze activiteiten werden geheel door vrijwilligers geleid. De vrijwilligers konden toen nog rekenen op professionele ondersteuning (opbouwwerker). Deels kon Stichting INA AMA voor haar activiteiten op rijkssubsidie (jaren 1987, 1988, 1989, Ministerie van Welzijn Volksgezondheid en Cultuur) rekenen.

 Brand en nieuwbouw

Op 9 februari 1989 werd de Molukse gemeenschap geconfronteerd met het verlies van het voormalig schoolgebouw dat door brand volledig verwoest werd. Er bleef weinig meer van het gebouw over. Dit gemeentelijk gebouw deed sedert 1976 dienst als sociaal cultureel centrum voor de Molukse gemeenschap. Het vormde het ontmoetingspunt voor de Molukse gemeenschap die veelal haar traditionele en historische activiteiten hierin vierde.

Naast het vormgeven aan de eigen identiteit werd er ook voorlichting en informatie gegeven aan de Nederlandse wijkbewoners in Ede en Lunteren. In deze periode was het gemeentelijk accommodatiebeleid vooral gericht op het beschikken over een eigen accommodatie ten behoeve van het beleven van de eigen identiteit.

De Molukse gemeenschap werd totaal verslagen door het grote verlies. Er vonden immers diverse sociaal culturele en educatieve activiteiten in dit gebouw plaats zoals: Maleise taallessen voor jongeren, naailessen, muzieklessen, de ouderen hadden er hun instuif en gymnastiek en er was een doka voor foto-hobbyisten.

Ook de gezellige en open avonden voor ontmoetingsactiviteiten met Nederlandse wijkbewoners konden toen wel vergeten worden. De schade was bijzonder groot. Alle dure doch gelukkig verzekerde materialen gingen in vlammen op.

Op 22 Maart 1990 stemde de gemeente Ede in met de nieuwbouw van het door brand verwoeste ‘INA AMA’. De gemeente besloot, inclusief de verzekeringsgelden toen f 800.000,00 beschikbaar te stellen. Het gebouw werd tevens in beheer en exploitatie ondergebracht bij de dienst Welzijnszaken.  Een Molukse architect uit Houten werd de opdracht gegund een voorlopig schetsontwerp en later definitief schetsontwerp voor nieuwbouw te maken. Het voorstel had de betrekking op de vervanging middels nieuwbouw (410m2) van het door brand verwoeste pand voor de Molukse gemeenschap.
De voormalige grootte van het schoolgebouw was 445m2.

Stichting Ana Upu

Stichting Ana Upu is ontstaan als doorstart van de failliet verklaarde stichting INA – AMA. Stichting Ana Upu is opgericht op 3 juni 2006. De naam Ana Upu heeft geen historische betekenis, maar is de letterlijke vertaling van de begrippen kind (ana) en kleinkind (upu) in bahasa tanah, wat de oorspronkelijk Moluks – Maleise taal is. Het is een symbolische maar ook logische voortzetting van INA AMA: ‘de fakkel wordt overgenomen door kinderen en kleinkinderen (ina = moeder) (ama = vader). Door het stichtingsgebouw de naam INA – AMA te laten houden (de ‘thuisbasis’, het ouderlijk huis, de rumah tua als het ware) en de Stichting zelf Ana Upu te noemen wordt de gemeenschap in haar geheel en de overdracht van generatie op generatie gesymboliseerd’. De Molukse inwoners van Lunteren, Ede en omstreken vormen samen de Molukse gemeenschap Lunteren, allen van oorsprong afkomstig uit de wijk Lunteren. Vanuit deze gemeenschap is de behoefte aanwezig om de Molukse cultuur en identiteit te bewaren en verder vorm te geven.

Stichting Ana Upu is opgericht om in deze behoefte te voorzien. Om haar achterban goed te bedienen is haar organisatie afgestemd op vier doelgroepen binnen de Molukse gemeenschap, te weten de kinderen, de jongeren, de volwassenen en de ouderen. Voor deze doelgroepen worden activiteiten ontwikkeld om de relatie tussen de mensen binnen de Molukse gemeenschap in stand te houden en te verbeteren.

De stichting heeft ook als doelstelling de relatie tussen de Molukse gemeenschap en de niet-Molukse gemeenschap te bevorderen. Dit wordt bereikt door het organiseren van activiteiten die niet specifiek voor de Molukse gemeenschap zijn bedoeld. Deze activiteiten zijn voor iedereen toegankelijk. Stichting Ana Upu werkt dan ook met elke organisatie samen en gaat contacten en samenwerkingsverbanden aan die kunnen helpen haar doel te bereiken. Deze organisaties variëren van gemeentelijke overheden, politieke partijen tot particuliere instellingen. Daarnaast werkt Stichting Ana Upu samen met de andere Molukse organisaties uit haar gemeenschap in het Moluks Platform, Lunteren/Ede en omstreken.
Dit samenwerkingsverband heeft als doel om de belangen van de Molukse gemeenschap in Lunteren, Ede en omstreken te behartigen. Naast samenwerking met lokale partijen zoals Museum Lunteren , werkt zij ook samen met landelijke Molukse organisaties, zoals Stichting Moluks Historisch Museum, Landelijke Stichting Molukse Ouderen.
Deze samenwerking heeft als doel activiteiten te ontwikkelen op trends die landelijk gesignaleerd worden en ook voor de Molukse gemeenschap in Lunteren van belang zijn.
Zo wordt een landelijk dekkend netwerk van kennis, ervaring en overdracht van en door landelijke en lokale (Molukse) organisaties versterkt.

Vrijwilligersorganisatie

Tot op heden is stichting Ana Upu een vrijwilligersorganisatie. Dat betekent dat de hele organisatie, van bestuur tot werkgroepen, uit vrijwilligers bestaat. Zij draait geheel vrijwillig, zonder professionele ondersteuning. Als gevolg van het haalbaarheidsonderzoek verzelfstandiging INA AMA ontvangt Stichting Ana Upu nu tot 31 maart 2017 subsidies van de gemeente Ede voor de huur, exploitatie van de welzijnsaccommodatie INA AMA en uitvoering van sociaal culturele ontmoetingsactiviteiten.
Alhoewel de Molukse samenleving in Lunteren sinds haar vestiging in 1964 onderdeel is van de Lunterse, Edese samenleving, straalt zij haar eigen kracht uit als een bijzondere wijksamenleving waar zorg voor en met elkaar (‘Masohi gedachte’) een belangrijke herkenbare culturele kernwaarde is.
Tegen deze achtergrond is sinds jaren zestig door vrijwilligerswerk en eigen kracht bijzondere voorzieningen in samenwerking met de gemeente Ede in Lunteren ten behoeve van de Molukse gemeenschap tot stand gekomen. Gewezen wordt op de Molukse kerk Bethanië aan de van Limburg van Stirumstraat, de welzijnsaccommodatie INA AMA aan de van der Duyn van Maasdamstraat en het bijzondere senioren 55+ appartementencomplex
(16 appartementen) Ajah Bunda eveneens gesitueerd aan de Van der Duyn van Maasdamstraat. Al deze voorzieningen vormen de kracht en ziel van de Molukse wijksamenleving waarbij de kernwaarde zorg voor en met elkaar (Masohi) ook in deze tijd zich blijvend manifesteert.

Groene Hart

In de Molukse gemeenschap en voor de gemeente Ede en de woningbouwcorporatie Woonstede is het ontwikkelde Groene Hart plan ter versterking van de Molukse woongemeenschap geen onbekend gegeven. De Lunterse Molukse gemeenschap kent een eigen grote saamhorigheid en een eigen identiteit.
Op 15 oktober 2016 manifesteerde deze kernwaarde zich in het herdenken van 65 jaar Molukkers in Nederland. De Molukse gemeenschap in Lunteren, Ede en omstreken heeft op een bijzondere manier het Verblijf van 65 jaar Molukkers in Nederland herdacht.
De Werkgroep “Samen Vieren en Samen op Weg” met vertegen-woordigers van de plaatselijke kerkelijke en maatschappelijke Molukse organisaties hadden een boeiend programma voor de hele dag samengesteld. Naast het herdenken werd ook het bestaan van 25 jaar gebouw INA AMA, 20 jaar kerkgebouw Bethanië en 5 jaar Huiskamer Tenang Senang (ouderenproject) samen gevierd.

Het document “Historisch context Molukse gemeenschap Lunteren/Ed e.o.” was een onderdeel van het Startdocument Verzelfstandiging Gebouw Ina Ama” dat opgemaakt is in 2016. We zijn nu 6 jaar verder en verbleef de Molukse gemeenschap in 2021 , 70 jaar in Nederland en zijn we als Molukse gemeenschap in Lunteren/Ede e.o. in een nieuwe fase beland.

Het “Gebouw Ina Ama” huisvest inmiddels 2 huurders, Sportschool Lawa’s Gym en de Kinderopvang-organisatie “Bij de Handjes”, wat een belangrijke inkomstenbron is voor Stichting Ana Upu.

Met Museum Lunteren is een samenwerkingsverband, waarbij de tentoonstelling over de Molukse gemeenschap in Lunteren een permanente hoek heeft in het museum. De samenwerking met het Nederlands Openlucht Museum in Arnhem resulteert op dit moment in de organisatie van de Molukse Dagen in en rondom de Molukse barak met sociaal-culturele activiteiten.

Verzelfstandiging

De inspanningen van het Moluks Platform en de Molukse gemeenschap in Lunteren/Ede e.o. om het stichtingsgebouw “Ina Ama “ te verzelfstandigen en in eigen beheer te nemen heeft geresulteerd in een positief besluit van de gemeenteraad van de gemeente Ede. Het college en de gemeenteraad heeft op donderdag 7 juli 2022 unaniem besloten om Stichting Ana Upu subsidie te verlenen voor de aankoop van het Gebouw Ina Ama. Een mijlpaal dat de Molukse samenleving in Lunteren/Ede e.o. het toekomstperspectief biedt om haar activiteiten in het kader van de samenlevingsopbouw en participatie met de omringende samenleving voor de volgende generaties structureel te versterken en te verduurzamen.